جمعیت سالمند ایران در یک دوره 35 ساله 4 برابر می گردد - کیوسک خبری آشنا

به گزارش مرکز آمار ایران، جواد حسین زاده به مناسب روز ملی جمعیت گفت: مرکز آمار ایران، برای سیاستگذاری و برنامه ریزی های مختلف، جمعیت کل کشور را تا افق 1430 براساس روش معتبر و معروف پیش بینی ترکیبی جمعیت پیش بینی نموده است.

وی با اشاره به نتایج این پژوهش علمی گفت: احتمالا جمعیت 65 ساله و بیشتر ایران از تعداد چهار میلیون و 871 هزار و 518 نفر در سال 1395 به 18 میلیون و 987 هزار و 445 نفر در سال 1430 خواهد رسید.

حسین زاده گفت: بنابراین، در یک دورۀ 35 ساله، جمعیت سالمند ایران، حدود 4 برابر خواهد شد. علاوه بر این، با هر سناریویی که پیش بینی شود، ایران در آینده، با پدیدۀ سالمندی جمعیت روبه رو خواهد شد و این امر، اجتناب ناپذیر است.

وی درخصوص شرایط کنونی جمعیت ایران از لحاظ سنی و در آینده افزود: ایران هم از شرایط جهانی مستثنی نیست و مطالعات نشان می دهد که جمعیت ایران هم همگام با جمعیت جهان، رو به سوی سالمندی می رود.

حسین زاده گفت: نتایج سرشماری های عمومی نفوس و مسکن نشان می دهد که تعداد جمعیت سالمند ایران، در دهه های اخیر، در حال افزایش بوده و در حال حاضر، ایران در مرحلۀ گذار ساختار سنی قرار گرفته است و پیش بینی می شود در چند دهۀ بعد، پدیدۀ سالخوردگی جمعیت را تجربه کند.

رئیس مرکز آمار ایران اعلام نمود: در ایران، متولدان دهۀ 1360 ـ که اکنون در سنین جوانی و بزرگسالی قرار گرفته اندـ، با پشت سر گذاشتن سه الی چهار دهه، به تدریج وارد گروه های سنی 60 سال و بیشتر می شوند.

حسین زاده گفت: از آنجایی که سهم این گروه از جمعیت قابل ملاحظه است، به دنبال خود پدیدۀ سالمندی جمعیت و در دهه های بعدی، سالخوردگی جمعیت را شکل خواهد داد.

وی با بیان اینکه افزایش سن و فرآیند سالخوردگی، به خودی خود می تواند مسائل و چالش های مهمی را به دنبال داشته باشد افزود: هرچند بنا به تصوری که عموماً وجود دارد، نمی توان سنین پیری را الزاماً مترادف با کاهش سلامتی و یا افزایش ناتوانی دانست، اما فرایند رو به افزایش سالخوردگی، قطعاً مسائلی را در جنبه های مختلف مالی، اجتماعی، بهداشتی، روان شناختی و... ایجاد خواهد نمود.

آخرین آمار جمعیتی کشور و بعضی تحولات جمعیتی کشورمان

رئیس مرکز آمار ایران گفت: آنالیز تغییرات تعداد و حجم جمعیت ایران در فاصلۀ زمانی بین اوّلین سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران (در سال 1335) تا آخرین سرشماری در سال 1395، حاکی از آن است که در یک دورۀ زمانی 60 ساله، حدود 61 میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شده است.

حسین زاده افزود: به این ترتیب، جمعیت کشور از حدود 19 میلیون نفر در سال 1335 به حدود 80 میلیون نفر در سال 1395 رسیده است؛ به عبارت دیگر، در یک دورۀ 60 ساله، به طور متوسط، هر سال کمی بیش از یک میلیون نفر به جمعیت کل کشور افزوده شده است.

وی با بیان اینکه افزایش جمعیت در دوره های زمانی مختلف، متفاوت بوده است گفت: بیشترین افزایش مطلق و نسبی جمعیت، مربوط به دورۀ زمانی 1355 تا 1365 بوده و کم ترین مقدار نیز در دورۀ زمانی 1390 تا 1395 رخ داده است.

حسین زاده افزود: براساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395، جمعیت ایران 79 میلیون و 926 هزار و 270 نفر بوده که در مقایسه با سرشماری سال 1385، تعداد 9 میلیون و 430 هزار و 488 نفر افزایش نشان می دهد.

وی اعلام نمود: این افزایش، از سال 1385 تا سال 1390، برابر با چهار میلیون و 653 هزار و 887 نفر و از سال 1390 تا 1395 برابر با چهار میلیون و 776 نفر و 601 نفر بوده است. بر این اساس، متوسط رشد سالانه جمعیت کشور در دورۀ 90-1385، برابر یک و 29 درصد بوده که در دورۀ 1390-95 به یک و 24 درصد تقلیل یافته است.

حسین زاده گفت: با وجود اینکه در حال حاضر ایران از نظر ساختار سنی جمعیت، دارای جمعیت جوان است و به اصطلاح در حالت گشودگی پنجرۀ جمعیتی واقع شده است، به دلیل موج دوم افزایش جمعیت، انتظار رشد جمعیتی بیش از یک و 24 درصد می رفت، اما به نظر می رسد سهم عوامل فرهنگی و اجتماعی نظیر افزایش سطح سواد و تحصیلات جمعیت کشور (به ویژه در میان زنان)، گسترش شهرنشینی، صنعتی شدن امور، افزایش هزینه های زندگی، تغییر نگرش و تمایل خانواده ها (به ویژه زوج های جوان) در کاهش تعداد فرزندان و عواملی از این دست، در کاهش متوسط رشد سالانه جمعیت کشور قوی تر بوده است.

وی افزود: دیگر نتایجی که سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 نشان می دهد که رشد جمعیت در نقاط شهری مثبت و رو به افزایش، اما در مقابل، رشد جمعیت نقاط روستایی کشور، منفی و در حال کاهش است؛ به طوری که در پنج سال اخیر، متوسط رشد سالانه جمعیت شهری کشور در مقایسه با متوسط رشد سالانۀ جمعیت نقاط روستایی، یک و 97 درصد به منفی 68 صدم درصد درصد بوده است؛ با این شرح که نسبت شهرنشینی کشور برابر 74 درصد و نسبت روستانشینی 30 درصد بوده است.

سالمندی جمعیت، مهمترین پدیدۀ پیش روی جمعیت جهان در قرن بیست و یکم

رئیس مرکز آمار ایران سالمندی جمعیت را مهمترین پدیده پیش روی جمعیت جهان در قرن 21 دانست و گفت: ایران هم در دهه های آینده با پدیده پیری جمعیت روبرو می شود.

حسین زاده با اشاره به اینکه جمعیت هر سرزمینی، مهم ترین سرمایه ملی آن مرز و بوم محسوب می شود افزود: سرمایۀ انسانی هر کشور در ساختن و ادارۀ جامعه، به گردش در آوردن چرخ های فراوریی و مالی، پاسداری و غنی ساختن میراث فرهنگی و انتقال آن به نسل های بعدی دارای نقش مهمی است.

وی گفت: از این رو در ادبیات توسعه، گفته می شود که کمیت و کیفیت جمعیت هر جامعه، یکی از مهم ترین و برجسته ترین صندلی ها را در برنامه ریزی های مالی ـ اجتماعی آن جامعه دارد.

حسین زاده با بیان اینکه بدون داشتن آمار و ارقام صحیح از جمعیت هر کشوری، هرگونه برنامه ریزی و تصمیم گیری در زمینه های اجتماعی، مالی، فرهنگی و... منتفی خواهد بود، افزود: به عنوان مثال برای برنامه ریزان و سیاست گذاران هر سرزمین، داشتن اطلاعات دقیق و صحیح از تعداد جمعیت کشور به تفکیک زن و مرد، آگاهی از رده های مختلف سنی، چگونگی پراکندگی جمعیت در نقاط مختلف یک کشور، نسبت جمعیت شهرنشین و روستانشین، نسبت جمعیت شاغل و بیکار، نسبت جمعیت فعال و غیرفعال، چگونگی شرایط مهاجرت، نسبت جمعیت در حال تحصیل، سطح باروری و موالید، سطح مرگ و میر و پیش بینی های جمعیتی در سال های آینده و...، ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود.

وی گفت: همین مسئله، نقش و صندلی پرداختن به رشتۀ جمعیت شناسی و توجه به آمار جمیعتی را دوچندان می نماید؛ به ویژه اینکه در آینده، با پدیدۀ سالخوردگی جمعیت در سطوح ملی و جهانی روبرو هستیم.

رئیس مرکز آمار ایران درباره سالخوردگی جمعیت افزود: سالمندی را می توان به اشکال مختلفی تعریف کرد؛ برای مثال در یک تعریف، سالمندی فرد از نظر فردی، بهداشتی و پزشکی مدّ نظر قرار می گیرد که شاخص آن بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، عبور از مرز 60 یا 65 سالگی است و در تعریف دیگر، سالمندی جمعیت یا همان افزایش نسبت سالمندان در جمعیت یک کشور مطرح است که اگر بخواهیم به زبان اعداد آن را بیان کنیم؛ عبارت از کاهش نسبت افراد 14-0 ساله و افزایش نسبت افراد 60 یا 65 سال و بالاتر است.

حسین زاده افزود: در مطالعات جمعیت شناختی، سالمندی جمعیت به این معناست که نسبت افراد سالخورده به کل جمعیت، در حال افزایش باشد؛ به عبارت دقیق تر، جمعیتِ رو به سوی سالمندی، جمعیتی است که بین 7 تا 14 درصد آن را گروه های سنی 65 ساله و بیشتر تشکیل دهند.

وی افزود: این نسبت برای جامعۀ سالمند بین 14 تا 20 درصد و در جامعۀ سالخورده، 20 درصد و بیشتر در نظر گرفته می شود. در واقع، شاخص سالمندی، مفهومی برای نشان دادن تغییرات توزیع سنی (ساختار سنی) جمعیت، به سمت سنین بالاتر است و انتظار می رود که سالمندی جمعیت، مهم ترین پدیدۀ جمعیت جهان در قرن بیست و یکم به بعد باشد.

حسین زاده درخصوص عوامل مؤثر در پدیدۀ سالمندی ادامه داد: در گذشته تعداد کمی از افراد به سنین کهولت و پیری می رسیدند، اما در جهان کنونی، پیشرفت های انجام شده در حوزه های فناوری و بهداشت، باعث شده افراد، سال های بیشتری عمر نمایند و مرگ آن ها در سنین بالاتری اتفاق افتد؛ در نتیجه، در حال حاضر افراد بیشتری می توانند سنین پیری را تجربه نمایند.

وی گفت: از طرف دیگر، از آنجایی که تقریباً تمام کشور های جهان دوره ای را با باروری و زاد و ولد بالا پشت سر گذاشته و یا در حال گذار از آن هستند، طبیعتاً نسبت به گذشته، تعداد افراد بیشتری به طور همزمان به مرحلۀ پیری می رسند.

حسین زاده افزود: به همین دلیل، بعد از کاهش میزان مرگ ومیر و احتمال زنده ماندن بچه ها تا سنین بزرگسالی، میزان باروری کل در سطح جهانی رو به کاهش و به دنبال آن، تعداد افراد سالخوردۀ جوامع، رو به افزایش گذاشته است؛ به طوری که در حال حاضر، جمعیت بعضی کشور ها رو به سالمندی رفته و انتظار می رود در آیندۀ نزدیک، سایر کشور ها نیز این پدیده را تجربه نمایند.

وی با اشاره به ماده 3 قانون مرکز آمار ایران (مصوب سال 1353)، نخستین وظیفۀ قانونی این مرکز را انجام سرشماری های عمومی نفوس و مسکن اعلام کرد و گفت: نتایج هر سرشماری، به عنوان آخرین تصویر جمعیتی جامع کشور و آیینۀ تمام نمای تحولات جمعیتی به تفکیک تقسیمات کشوری است که تغییرات جمعیتی (اعم از کاهش یا افزایش) را به صورت یکپارچه نشان می دهد و ملاک برنامه ریزی ها و تصمیم گیری های کلان حاکمیتی مانند معین تعداد نمایندگان مجلس، تقسیمات کشوری، توزیع و تخصیص اعتبارات به مناطق جمعیتی، معین درجه بندی جمعیت شهرها، برنامه ریزی های آموزشی و فرهنگی، برنامه ریزی های بهداشتی و... است.

رئیس مرکز آمار ایران افزود: امروزه در اغلب کشور های جهان سرشماری های نفوس به فاصلۀ 5 یا 10 سال یک بار اجرا می شود و در ایران نیز سرشماری عمومی نفوس و مسکن، مطابق ماده 4 قانون مرکز آمار ایران، هر 10 سال یک بار با فرمان رئیس جمهوری اجرا می شود که سابقۀ اجرای آن به سال های 1335، 1345، 1355، 1365، 1375 و 1385 و 1390 بر می شود.

حسین زاده گفت: پس از اجرای آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در آبان 1395، انجام گرفت، مرکز آمار ایران با تحلیل شرایط موجود کشور، درصدد نوین سازی و بهبود روش های سرشماری برآمد و لذا حرکت به سمت ثبتی مبنا کردن سرشماری عمومی نفوس و مسکن را در دستور کار خود قرار داد.

وی افزود: بر این اساس، هیئت وزیران چهارشنبه 24 اردیبهشت 99، به استناد قانون احکام دائمی برنامه های توسعۀ کشور، در راستای نوسازی نظام آماری، با هدف افزایش سرعت و کاهش هزینۀ اجرا ء، همچنین کاهش بار پاسخگویی، برای نخستین بار با تشکیل ستاد ملی سرشماری عمومی نفوس و مسکن ثبتی مبنا موافقت کرد.

حسین زاده گفت: همچنین، مطابق این تصمیم، تمام وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکت های دولتی، نهاد های انقلاب اسلامی و نهاد های عمومی غیردولتی، مکلف شدند ضمن همکاری کامل با مرکز آمار ایران، هر نوع ریزداده و اطلاعات آماری مورد احتیاج را در چارچوب قانون مرکز آمار ایران بدون مطالبۀ ما به ازاء، در اختیار این مرکز قرار دهند.

وی افزود: بنابراین با ثبتی مبنا شدن سرشماری های عمومی نفوس و مسکن، کل نظام آماری کشور در فراوری آمار جمعیت دخیل می شوند، اما در عین حال، مدیریت، استانداردسازی، پردازش و تأیید و اعلام نهایی آمار، بر عهدۀ مرکز آمار ایران خواهد بود.

حسین زاده توضیح داد: علاوه بر این، برای اعلام نتایج پیش بینی های جمعیت و شاخص های کلیدی آن و نیز سایر تصمیمات در حوزۀ جمعیت، کمیته ای با عنوان کمیتۀ آمار بخشی جمعیت، زیر نظر شواری عالی آمار (مصوب جلسه چهارم آبان سال 81 شورای عالی آمار) شکل گرفته است. این کمیته، علاوه بر نمایندگان و کارشناسان برجستۀ مرکز آمار ایران، از حضور متخصصان و کارشناسان عالی رتبۀ دستگاه های اجرایی مرتبط (مانند سازمان ثبت احوال کشور، وزارت بهداشت، سازمان برنامه و بودجه کشور و بانک مرکزی، نماینده انجمن جمعیت و نیز اساتید و صاحبنظران جمعیت کشور) بهره می برد که نتایج پیش بینی جمعیت و شاخص های مرتبط با آن پس از بحث و آنالیز موارد و تأیید اعضای این کمیته (به عنوان نظام آماری کشور) اعلام خواهد شد.

رئیس مرکز آمار ایران درباره تحول سرشماری عمومی نفوس و مسکن از شیوه سنتی به شیوه ثبتی مبنا و تاثیر این شیوه در بهبود نتایج و فراوری آمار جمعیتی گفت: مطمئناً با تغییر شیوۀ سرشماری سنتی به شیوۀ نوین ثبتی مبنا، شاهد تغییرات و تحولات مثبت زیادی در حوزۀ جمع آوری، پردازی و ارائۀ آمار جمعیتی خواهیم بود.

حسین زاده افزود: یکی از مهم ترین این تحولات رصد به روز آمار جمعیتی کشور خواهد بود که در مقایسه با داده های کهنه شدۀ سرشماری سنتی، تغییر مهمی به شمار می آید.

وی گفت: فرض کنید در شیوۀ سنتی، در سال 1375 آمار جمعیتی ایران جمع آوری و ارائه شده است. از آنجا که بنا بر قانون آمار، هر 10 سال یکبار سرشماری عمومی نفوس و مسکن انجام می شد، تصمیم های جمعیتی مربوط به سال 1384 نیز باید بر اساس داده های سرشماری 9 سال پیش (یعنی سرشماری سال 1375) اتخاذ می شدند و این شکاف داده های آماری، می تواند در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کلان جمعیتی، تأثیرات منفی و سوگیری های جدی ایجاد کند، در حالی که در شیوۀ جدید سرشماری ثبتی مبنا، با در اختیار داشتن آخرین اطلاعات جمعیتی تجمیع شده از دستگاه های مرتبط، در هر زمانی که سیاست گذار احتیاج داشته باشد، می توان اقدام به پردازش اطلاعات کرد و آمار جمعیتی به روز را در اخیتار مدیران و مسئولان تصمیم ساز قرار داد.

حسین زاده توضیح داد: بدیهی است که آمار به روز جمیعتی، نقش بسیار مهم و مؤثری در ارزیابی شرایط موجود و پیش بینی و سیاست گذاری برای آینده خواهد داشت.

وی گفت: این تحول مهم، به مسئولان و تصمیم گیران کشور یاری خواهد نمود که شیوۀ سیاست گذاری خود را مبتنی بر حکمرانی داده که حاکمیت آینده در جهان را متحول خواهد نمودـ منطبق و بتوانند بر اساس آخرین تحولات روز، تصمیم گیری و آینده نگری نمایند.

حسین زاده افزود: این تحول، به ویژه برای حال حاضر کشور ما که در شرایط ویژه ای از نظر قرارگیری در پنجرۀ جمعیتی هستیم و در آینده با بحران پیری جمعیت دست و پنجه نرم خواهیم کرد، یاری بسیار بزرگی خواهد بود تا بتوانیم با سریع ترین و دقیق ترین روش های علمی روز جهان، شرایط کنونی جمعیت کشورمان را ارزیابی کنیم و بر مبنای آن بتوانیم سیاست گذاری های کوتاه مدت و بلندمدت مقتضی را انجام دهیم تا بحران جدی در این خصوص روبرو نشویم.

وی صرفه جویی بسیار زیاد در وقت و هزینه، جلوگیری از قطع درختان (به علت کاهش استفاده از کاغذ در سرشماری) و حمایت از محیط زیست را از دیگر فواید سرشماری نفوس و مسکن به روش ثبت مبنا برشمرد.