خبرنگاران آن روی برجام - کیوسک خبری آشنا

با روی کار آمدن دولت یازدهم از مهمترین برنامه های دستگاه دیپلماسی، حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات هسته ای قرار گرفت؛ اختلافاتی که بیش از یک دهه بر روابط ایران و دنیا سایه افکنده و قطعنامه های سنگین و متعددی را در شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی بر کشورمان تحمیل کرده بود.

ورود ترامپ به کاخ سفید در انتخابات چهار سال پیش، پیشبرد توافق هسته ای را با سختی روبرو ساخت. رییس جمهوری آمریکا پس از کارشکنی های بسیار، سرانجام اردیبهشت ماه 1397 از برجام خارج شد تا اهداف زیاده خواهانه اش را با دست و بال بازتر خارج از گروه 1+5 پیگیری کند؛ تاکتیکی که بعدها تعیین شد، از ابتدا اشتباه بوده است.

یکی از اهداف ترامپ آن بود که با خروج از برجام و پیگیری سیاست موسوم به فشار حداکثری ایران را به حضور پای میز مذاکره برای رسیدن به توافقی بهتر مجاب خواهد کرد. در حالی که چند سال از این وعده می گذرد او در تحقق این هدف ناکام مانده است. به همین دلیل به خصوص در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از سوی گروه های مختلف در این کشور آماج نقدها قرار گرفته است.

از دیگر اهداف ترامپ و تیم او می توان به خارج کردن تهران از توافق هسته ای اشاره کرد. رییس جمهوری آمریکا با خروج از برجام در صدد برانگیختن اقدام متقابل و مشابه از سوی تهران برآمد؛ تیری که به سنگ خورد و ایران به رغم برآورده نشدن انتظاراتش در برجام باقی ماند و در چارچوب توافق و با بهره گیری از مفاد آن گام هایی را با هدف متوازن سازی تعهدات برداشت.

اینک نیز مسوولان جمهوری اسلامی بنا به دلایل مختلفی معتقدند که این توافق هنوز نفس می کشد و می تواند نجات یابد. در همین ارتباط چندی پیش محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه با شبکه خبری راشاتودی با اشاره به بدعهدی اروپایی ها در برجام گفت که با وجود این، هنوز این توافق نمرده و صحبت درباره مرگ آن زود است.

ظریف دو ماه پیش نیز (24 تیرماه) به مناسبت فرارسیدن پنجمین سالگرد امضای برجام پیامی در توئیتر منتشر کرد و نوشت: امروز پنجمین سالگرد برجام-بزرگترین دستاورد دیپلماتیک دهه گذشته- است و یادآور این است که رفتار قانون گریزانه آمریکا نباید مقیاسی برای اندازه گیری هنجارهای بین المللی باشد. اهانت آمریکا به قانون و دیپلماسی، این کشور را در زمره کشورهای بدنام دنیا قرار داده و امنیت دنیا و آمریکا را تهدید می کند.

از نگاه ناظران، جمهوری اسلامی ایران پنج سال پیش با توافق هسته ای اقتدار و عظمت را برای جمهوری اسلامی ایران تثبیت کرد و با این توافق به بازیگر تعهدپذیر و تعامل گر نزد جامعه بین الملل تبدیل شد و کار دشمنان را سخت ساخت.

به دلیل وجود همین برجام، شورای امنیتی که زمانی جولانگاه نماینده آمریکا و با صدور قطعنامه های گوناگون علیه ایران همراه بود، اینک در آن مایک پمپئو وزیر خارجه و کلی کرفت نماینده این کشور در سازمان ملل نفوذ و اثرگذاری ندارند. نشانه انزوای آمریکا در شورای امنیت را می توان در نشست اخیر شورای مذکور به وضوح دید؛ نشستی که با حمایت نمایندگان حاضر از برجام و تاکید بر ضرورت ماندگاری توافق سرانجام یافت.

در این نشست بود که از 15 کشور حاضر، به جز آمریکا تنها یک کشور کوچک با پیش نویس قطعنامه ضدایرانی رای مثبت داد. در حالی که 11 کشور رای ممتنع و طبق انتظار چین و روسیه نیز رای منفی دادند. نتیجه این ناکامی آمریکا در شورای امنیت نشان داد که سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا در برابر تعهد و قانون مداری جمهوری اسلامی، دولت ترامپ را به سمت انزوا پیش می برد.

از طرفی ترامپ معتقد است که برجام تنها منافع جمهوری اسلامی ایران را مدنظر قرار داده در حالی که دیگر اعضای توافق از آن بی بهره مانده اند. خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، حفظ حقوق هسته ای و ادامه فعالیت های صلح آمیز کشور در این زمینه، مشروعیت بخشیدن به غنی سازی اورانیوم در خاک ایران، پذیرش ایران هسته ای از سوی دنیا و انجام مبادلات در این زمینه، لغو تمامی قطعنامه های شورای امنیت و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، منوط به زمان کردن تحریم های تسلیحاتی، موشکی و هسته ای ایران، برداشتن تمامی تحریم های ضدایرانی از سوی شورای امنیت، اتحادیه اروپا و ... تنها بخشی از دستاوردهای این توافق است؛ بی جهت نیست که ظریف برجام را بزرگترین دستاورد دیپلماتیک ایران در دهه گذشته دانسته است.

همین دستاوردهای ایران در برجام بسترساز تقلای ترامپ در راستای فشار حداکثری کاخ سفید بر تهران برای دستیابی به توافق ثانویه شده است؛ توافقی که ترامپ در انتخابات پیش رو در مقابل دموکرات ها و شخص جو بایدن نماینده طیف سیاسی رقیب به آن نیاز دارد اما امکان تحقق آن از نگاه ناظران بعید به نظر می رسد.